OOK-recensie: Verkeersslachtoffer 22/10

Op 22 oktober 1996 werd de twaalfjarige zus van journalist en historicus Fleur van der Bij aangereden door een auto. Het ongeluk gebeurde op een smalle polderweg in Friesland, niet ver van hun huis. Zelf zat Fleur nog aan het ontbijt, ze hoorde de sirenes van de ambulance. Diezelfde dag overleed zus Ylse aan haar verwondingen. In de dagen daarna was het een komen en gaan van mensen bij hen thuis. Iedereen was ontdaan en omhelsde elkaar. Toen er een man met een bos bloemen aanbelde die Fleur niet kende, was haar eerste reactie om de man te omhelzen. Daarna besefte ze pas dat het de automobilist was die haar zus doodreed. Twintig jaar later gaat ze op zoek naar hem.

Fleur van der Bij vertelt in haar boek afwisselend over de gebeurtenissen van vroeger en over hoe het haar sindsdien is vergaan. Ze schrijft helder en geeft veel details. Als lezer zit je al snel midden in het verhaal en heb je het te doen met het vijftienjarige meisje dat haar drie jaar jongere zus verliest. Aangrijpend is de scène waarin ze over de begrafenis vertelt. “Het moment dat ik de klanken hoorde van Laura Pausini’s ‘La Solitude’ hield ik het bijna niet meer. Ylse had dat nummer een jaar geleden op de basisschool geplaybackt.” Met moeite blijft ze haar emoties de baas. “Alles wat ik voelde deed ik met mijn laatste kracht op slot.”

In de jaren erna worstelt ze met deze houding van altijd sterk zijn. Ze wil dat de buitenwereld gelooft dat alles goed gaat. “Dat ouders die een kind verliezen alle steun krijgen is logisch,” schrijft ze halverwege het boek. “Maar in de schaduw van het verdriet van de ouders speelt zich een heel ander drama af: kinderen verliezen meer dan alleen een broertje of zusje. Bijna niemand staat erbij stil dat zij ook een beetje hun ouders verliezen.” Fleur realiseert zich dit tijdens een gesprek met een studentenpsycholoog. Later, tijdens een reis naar Afrika voor haar afstudeerproject kan ze het verdriet niet langer uit de weg gaan. Ze schrijft ze erover in haar eerste boek De Nijl in mij. “In de vijf jaar dat ik aan mijn debuut werkte schreef ik Ylse als het ware terug mijn leven in”.

Verkeersslachtoffer 22/10 is het tweede boek van Fleur van der Bij en de grote vraag is eigenlijk: hoe moet je rouwen? Ze gaat op zoek naar uitingen van rouw in de openbare ruimte, en dan met name gericht op verkeersslachtoffers. Op de Amsterdamse Dappermarkt vindt ze een stoeptegel met een beertje ter nagedachtenis aan een jongen van vier. Ook onderzoekt ze hoe de maatschappij met schuld omgaat. In Nederland speelt momenteel de vraag of veroorzakers van verkeersongelukken strenger gestraft moeten worden. Mooi is het stuk waarin Fleur vertelt over een ritueel op Hawaii waarbij slachtoffers en daders gezamenlijk een proces doorlopen dat gericht is op verzoening.

De rode draad in het boek is de zoektocht naar de automobilist. Gaandeweg komt Fleur steeds meer van hem te weten. Haar zoektocht brengt haar op onverwachte plaatsen, zoals een lotgenotendag voor nabestaanden van verkeersslachtoffers. Ze heeft er een bijzondere ontmoeting met een meisje van vijftien dat haar moeder verloor. Ook vraagt ze het politierapport op van het ongeluk. In een van de meest aangrijpende scènes van het boek gaat ze terug naar de polderweg en probeert de gebeurtenissen te reconstrueren.

Verkeersslachtoffer 22/10 is een eerlijk en treffend geschreven boek, een portret van de rouw om een verloren zus en hoe dit verlies een leven lang doorwerkt voor alle betrokkenen.

Elle Lepoutre

Fleur van der Bij – Verkeersslachtoffer 22/10. Op zoek naar de man die mijn zusje doodreed
Querido Fosfor, 2019